नटसम्राट – साहित्यिक आणि नाट्य कलाकृतीचा अमर ठेवा | Natsamrat
‘नटसम्राट’ हे विष्णु वामन शिरवाडकर, म्हणजेच कुसुमाग्रज, यांचे मराठी साहित्यातील अजरामर नाटक आहे. 1970 साली लिहिलेल्या या नाटकाने मराठी रंगभूमीला नवी दिशा दिली. शेक्सपिअरच्या ‘किंग लियर’च्या कथानकावर आधारित असले तरी ‘नटसम्राट’ने स्वमूल्य आणि स्वतंत्रता जपत मानवी जीवनाचा गहन अर्थ उलगडला आहे.
कथानकाचा सार:
‘नटसम्राट’ हे गणपतराव बेलवलकर या वृद्ध नटाच्या जीवनावर आधारित आहे. रंगभूमीवर संपूर्ण आयुष्य व्यतीत केल्यानंतर, तो निवृत्त होतो आणि आपल्या आयुष्यभराची संपत्ती मुलांमध्ये वाटून देतो. पण नंतर त्याला त्याच मुलांकडून उपेक्षा, अपमान, आणि एकाकीपणा सहन करावा लागतो. या संघर्षमय परिस्थितीतही त्याचा आत्मसन्मान आणि स्वाभिमान अबाधित राहतो.गणपतरावांचा जीवनप्रवास वैभवापासून ते दु:ख आणि एकाकीपणापर्यंत पोहोचतो. या प्रवासात त्यांच्या पत्नी कावेरी यांची साथ त्यांना मानसिक आधार देत राहते. कुटुंबातील ताणतणाव, नात्यांतील गोडवा आणि कटुता यांचे दर्शन या नाटकातून होते.
प्रमुख पात्र आणि संवाद:
गणपतराव बेलवलकर हे नाटकाचे केंद्रबिंदू आहेत. त्यांचे जीवन म्हणजे नाटकाचा आत्मा आहे. त्यांच्या व्यक्तिरेखेतील ताकद, त्याग, आणि भावनांची खोली वाचकांना आणि प्रेक्षकांना अंतर्मुख करते. कावेरी, त्यांची पत्नी, ही त्यांच्या दु:खातही त्यांची सावली बनून राहते.या नाटकातील संवाद हे त्याचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य आहे. “आभाळाएवढं मोठं दुःख अंगावर पेलायचं, तरीही न घालवता जगायचं,” अशा प्रकारचे संवाद वाचकांच्या मनात खोलवर रुजतात. संवादांमधील तीव्रता आणि हळवेपणा नाटकाला एक वेगळाच गहिरा अर्थ देतात.