शिक्षणापलीकडचं शिक्षण: जीवनाला दिशा देणारं शिक्षण | Actual Education | Marathmoli Lekhani

आजच्या गतिमान आणि बदलत्या जगात फक्त पुस्तकी ज्ञान मिळवणं पुरेसं नाही; शिक्षणानं विद्यार्थ्यांना जीवन जगण्याचं कसबही शिकवलं पाहिजे. शाळांमध्ये अभ्यासक्रमाबरोबरच जीवन कौशल्यं (Life Skills) शिकवली गेली, तर ती विद्यार्थ्यांच्या वैयक्तिक, सामाजिक, आणि व्यावसायिक आयुष्याला सकारात्मक दिशा देऊ शकतात.

जीवन कौशल्यांची गरज का आहे?

शिक्षणाचा मूळ उद्देश म्हणजे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या आयुष्यात स्वतःच्या पायावर उभं राहायला सक्षम बनवणं. मात्र, केवळ प्रचलित अभ्यासक्रम हे उद्दिष्ट साध्य करण्यात कमी पडतात. जीवन कौशल्यं जसे की निर्णय घेण्याची क्षमता, संवाद कौशल्य, समस्या सोडवण्याचं तंत्र, ताणतणावाचं व्यवस्थापन, यांसारख्या गोष्टींमुळे विद्यार्थ्यांना कठीण प्रसंगांवर मात करणं सहज शक्य होतं.

शाळांमध्ये शिकवायची महत्त्वाची जीवन कौशल्यं

1. निर्णय घेण्याची क्षमता (Decision-Making):

   जीवनातील महत्त्वाचे निर्णय घेण्यासाठी तार्किक विचार आणि योग्य पर्याय निवडण्याचं कौशल्य अत्यावश्यक आहे. योग्य निर्णयांची सवय विद्यार्थ्यांना लहान वयातच लावली गेली पाहिजे.

2. संवाद कौशल्य (Communication):

   व्यक्त होण्याची क्षमता ही यशाचं मुख्य साधन आहे. स्पष्ट आणि प्रभावी संवाद साधणं हे नोकरीच्या संधींमध्ये, वैयक्तिक नात्यांमध्ये, आणि समाजात टिकून राहण्यासाठी महत्त्वाचं आहे.

3. समस्या सोडवण्याची कला (Problem-Solving):

   आयुष्याच्या प्रत्येक टप्प्यावर अडथळे येतात. त्यावर शांत डोक्यानं उपाय शोधण्याची कला विद्यार्थ्यांमध्ये विकसित झाल्यास ते स्वतःवरचं नियंत्रण गमावत नाहीत.

4. ताणतणावाचं व्यवस्थापन (Stress Management):

   परीक्षांचा ताण, भविष्याची चिंता, आणि सामाजिक अपेक्षा यामुळे विद्यार्थी अस्वस्थ होतात. ताण कसा हाताळावा, हे शिकवलं गेल्यास त्यांचं मानसिक आरोग्य सुधारेल.

5. आर्थिक व्यवस्थापन (Financial Literacy):

   लहान वयातच पैसे बचत करणं, गुंतवणूक करणं, आणि खर्चांचं नियोजन शिकवलं, तर आर्थिक स्वावलंबन शक्य आहे.

जीवन कौशल्य शिकवण्याचे फायदे

• आत्मविश्वास वाढतो:
  आत्मनिर्भरतेमुळे आणि समस्यांना यशस्वीपणे हाताळल्यानं विद्यार्थ्यांचा आत्मविश्वास प्रबळ होतो.

• भावनिक स्थिरता मिळते:
  सकारात्मक विचारसरणी आणि योग्य ताणतणाव व्यवस्थापनामुळे विद्यार्थी मानसिकदृष्ट्या अधिक सक्षम होतात.

• सामाजिक जबाबदारीची जाणीव:
  संवाद कौशल्यांमुळे विद्यार्थी चांगले नागरिक बनतात आणि समाजात सक्रिय योगदान देऊ शकतात.

जीवनाला दिशा देणारं शिक्षण कसं असावं?

शाळांनी व्यवहारज्ञान, समूह प्रकल्प, सर्जनशील चर्चासत्रं, आणि प्रात्यक्षिकांसाठी वेळ राखून ठेवलं पाहिजे. मुलांना ज्या गोष्टी आवडतात, त्या शिकण्यासाठी स्वातंत्र्य दिलं पाहिजे. त्यामुळेच, शिक्षणाचं स्वरूप बदलत जाताना अभ्यासक्रम फक्त शास्त्र किंवा गणितापुरता मर्यादित न ठेवता, त्यात जीवन कौशल्यांचा अंतर्भाव करायला हवा.

शिक्षण हे फक्त पुस्तकी ज्ञान देण्याचं साधन राहिलं तर त्याचा उपयोग अपुरा ठरेल. खऱ्या अर्थानं शिक्षण तेच, जे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या भविष्याला आकार देण्याचं सामर्थ्य देईल. जीवन कौशल्यांच्या साहाय्यानं जीवनाला दिशा देणारं शिक्षण हीच खरी प्रगती आहे.

तुमचं मत काय आहे? जीवन कौशल्य शिकवणाऱ्या शाळांचा अनुभव तुम्ही घेतलाय का? आम्हाला नक्की सांगा! - Marathmoli Lekhani